Media, krantenberichten en foto's van de opgravingen (1968)

In de zomer van 1968 voerde de N.J.B.G. (Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis) opgravingen uit op het terrein van het voormalige kasteel van Halsteren, op Boerderij Hoeve 't Slot waar ik geboren en getogen ben bij Lepelstraat. Als 14-jarige jongen mocht ik dit van dichtbij meemaken — een gebeurtenis die een diepe indruk heeft achtergelaten en waarvan de herinneringen nog steeds levendig zijn.
Op deze pagina heb ik een verzameling krantenknipsels, foto’s, filmfragmenten en persoonlijke documenten bijeengebracht, zodat dit bijzondere moment in de lokale geschiedenis voor iedereen bewaard blijft. Het is niet alleen een archeologisch hoofdstuk, maar ook een persoonlijk verhaal van betrokkenheid, verwondering en jeugdige fascinatie voor geschiedenis.

Opgraving in Lepelstraat

Jac. Bogers zoekt onderaardse gangen onder "het Slot van Halsteren"

Foto onderschrift
Een blik in de kuil die men gisteravond met veel moeite enigszins droog had gekregen.
Rechts, met wit overhemd, de heer Jac. Bogers met vóór zich een gat waardoor men
even een blik kon werpen in een stuk van een onderaardse gang voordat het water
weer de overhand kreeg. Op deze plaats moet de toren gestaan hebben, een donjon
die geheel vrij stond tussen de gebouwen. De fundamenten ervan zijn muren van
1.50 m tot 2 meter dik. Verspreid liggen de fundamenten van o.m. een gastenkamer,
een zaal en een "groene" kamer.

Dinsdag 9 mei 1967 (Van onze verslaggever) LEPELSTRAAT. - Achter de hoeve 't Slot in Lepelstraat zijn onder leiding van Jac. Bogers (70) vorige week enkele mensen begonnen met het opgraven van de ruïnes van het voormalige Slot van Halsteren. Dit was een burcht van de Heren van Bergen, die ouder was dan het Markiezenhof in Bergen op Zoom en die gebouwd moet zijn in de twaalfde of dertiende eeuw.
De heer Bogers heeft dus zijn zin. Al lange tijd wilde hij wel eens weten wat er allemaal in de ruïne zit nadat onder leiding van dr. Merckelbach van Enkhuizen, de bekende geschiedschrijver van Halsteren, in 1930 alleen de bovenzijde was afgegraven. De historicus-kapelaan is toen niet verder gegaan omdat het hem alleen ging om een archivarische inventarisatie, Maar de heer Bogers wilde wel verder gaan. Het grote bezwaar was echter dat de ruïne ligt onder een wei die eigendom is van zijn broer, de heer G. Bogers, die woont in de hoeve 't Slot. Deze is er nu mee akkoord gegaan dat zijn broer Jac. In vrije tijd, met behulp van familieleden en buurtgenoten, de wei omwoelt.
De heer Jac. Bogers wordt geïntrigeerd door de onderaardse gangen en kelders die na de verwoesting - in 1565 is het slot in één nacht afgebrand - niet meer het daglicht hebben gezien. Hij verwacht er zeker veel aardewerk, in elk geval scherven, aan te treffen. Scherven zijn er na één dag graven met de kleine dragline al heel wat gevonden. Ze worden zuinig in dozen bewaard door de familieleden op de hoeve 't Slot, die al even enthousiast zijn geworden als oom Jac.
Evenals in 1930 dr. Merkelbach hebben ook nu de gravers veel last van het water. Er is dan ook een handpomp aan te pas gekomen die met verve bediend wordt (links op de foto), maar het ook gisteravond telkens af moest leggen tegen de massa's water die de gewelven telkens uitspuwden. Jac. Bogers is wel boer-in-ruste maar dat betekent niet dat hij nu iedere dag van 's morgens vroeg tot 's avonds laat op de wei van zijn broer zal gaan graven. Als hij een goede pomp had en genoeg mensen om te graven, dan wel. Maar die komen pas, denkt hij, als er iets bijzonders gevonden wordt.
En in het vinden van "lets bijzonders" is hij sterk. Jaren geleden heeft hij een hutje van 400 jaar na Christus gevonden en later ook een paalgraf, daterend van het begin van onze jaartelling. Zo'n tien jaar geleden heeft de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, de ROB, er grote belangstelling voor aan de dag gelegd.

Opgraving begonnen aan Slot te Lepelstraat

WERKKAMP VAN DE N.J.B.B.
Opgraving begonnen aan Slot te Lepelstraat
Onder supervisie van het R.O.B.

LEPELSTRAAT. - Maandag is een groep middelbare scholieren uit het hele land begonnen met het opgraven van het Slot van Halsteren te Lepel straat, een twaalfde of dertiende eeuws kasteel van de Heren van Bergen waarvan de fundamenten nog in de grond zitten achter de hoeve 't Slot aan de Slotweg. Het gebeurt onder leiding van dr. J. G. N. Renaud van het Rijksinstituut voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, R.O.B.

De jongelui zijn leden van de Nederlandse Jeugd Bond, die bij dergelijke gelegenheden in samenwerking met het ROB werkkampen organiseert.
Doel is niet om zo met goedkope werkkrachten opgravingen te doen, maar louter uit didactische en pedagogische overwegingen. "Om ze een stukje archeologie te laten beleven", zegt dr. Renaud, die de opgravingen persoonlijk leidt. Een werkkamp, waarin twintig à dertig jongelui verenigd zijn, duurt meestal twaalf dagen. Het is vrij gebruikelijk dat er meer dan één werkkamp, ieder jaar een periode van twaalf dagen, aan een project wordt besteed, In dit geval zullen er echter twee werkkampen in één jaar helemaal aan het Slot van Halsteren worden gewijd. Er komen dus twee groepen na elkaar, zodat er 24 dagen aan de opgravingen wordt gewerkt. Dr. Renaud hoopt de zaak dan klaar te hebben, d.w.z. op kaart en tekening. Zoals gewoonlijk worden daarna de fundamenten weer onder het zand bedolven.

Het Slot kwam vorig jaar in het nieuws toen de heer Jac. Bogers, een broer van de eigenaar van de hoeve, de heer G. Bogers, op eigen initiatief ging graven, geholpen door buren en bekenden. Het werk werd echter door het R.O.B. stilgelegd, want men kan natuurlijk niet toestaan dat ondeskundigen dit werk ter hand nemen en wellicht voor de wetenschap verknoeien, alle goede bedoelingen ten spijt. Nu is het ROB gelukkig zelf gekomen, zodat de nieuwsgierigheid van de hevig geïnteresseerde familie Bogers (hopelijk) bevredigd wordt. Dit wordt de derde keer dat de fundamenten worden op-gegraven, indien men de opgraving van vorig jaar meetelt. In 1930 heeft de bekende kapelaan Merkelbach van Enkhuizen zich er aan gewaagd, doch slechts oppervlakkig omdat het hem alleen ging om de ligging. Het slot moet ouder geweest zijn dan het Markiezenhof in Bergen op Zoom. De burcht is in de tweede helft van de zestiende eeuw door brand verwoest.

Het Slot in Lepelstraat gaf enige geheimen prijs

Het Slot in Lepelstraat gaf enige geheimen prijs
NA OPGRAVINGEN VAN N.J.B.B.


HALSTEREN (ANP) - Het terrein achter de boerderij Het Slot aan de Slotweg in Lepelstraat (gemeente Halsteren) heeft al sinds lang de aandacht. van oudheidminnaars. Omstreeks de jaren dertig heeft kapelaan Merkelbach van Enkhuizen in verband met zijn studies over het verleden van Halsteren hier reeds laten graven, waarbij funderingen van het kasteel dat hier eens heft gestaan werden teruggevonden, Sinds dien zijn er meerdere pogingen gedaan om iets meer van het bouwwerk te weten te komen of althans de" onderaardse gang" te vinden.
Van het standpunt van de archeoloog uit gezien, ging het object er niet op vooruit, zodat in overleg met de eigenaar, de heer Gommert Bogers, werd besloten tot een verantwoord onderzoek. Dit werd, naar de rijksdienst voor het oudheidkundig bodemonderzoek het A.N.P. medegedeeld.
Uitgevoerd met hulp van de Nederlandse jeugdbond ter bestudering van de geschiedenis (N.J.B.B.) die twee kampen van telkens twee weken organiseerde gedurende het tijdvak 15 juli - 17 augustus 1968. Dankzij de omstandigheid dat enkele oudere leden reeds verschillende werkkampen hadden meegemaakt, be- stond de assistentie niet alleen uit de
onontbeerlijke ,,mankracht", maar tevens uit hulp bij het 'tekenen en het opmetingswerk. De resultaten zijn uitermate verhelderend. De in het boek van kapelaan Merkelbach
van Enkhuizen afgedrukte plattegrond gaf veel te raden en bood nauwelijks de mogelijkheid tot een zinnige interpretatie van het opgemeten muurwerk. Na twee campagnes met de N.J.B.B. mogen we met voldoening vaststellen, dat de figuur nu
duidelijk is. Teruggevonden warden de funderingen yan een zware vierkante woontoren. Op de vierhoeken zijn zware diagonaalsgewijs geplaatste steunberen aangebracht. In een
daarvan was de wenteltrap ondergebracht.
De keldertrap bleek voor het grootste gedeelte nog intact. In de loop der tijden is de kelder opgevuld, de vloer omhoog gebracht en de ruimte door een tussenmuur verdeeld. De aanleg van de woontoren zal uit de tweede helft van de 14de eeuw dateren, Omstreeks het midden van de 15e eeuw heeft men met een rechthoekig muurwerk de toren geheel ingesloten. Kennelijk heeft men de zo geschapen ruimte als woon vertrekken benut. De vier vleugels werden waarschijnlijk afgedekt met vier lessenaarsdaken, die tegen de vier zijden van de oude toren rusten. De betrekkelijke kleine ingang van het nieuwe vierkant bevond zich in een ongeveer 20 cm vooruit springende muurpartij. De afvoer van het privaat van de toren werd met een gemetseld riool buiten de nieuwe bemuring gebracht. Restjes van binnenmuren geven overigens een -niet zeer gedetailleerd - idee van de indeling. Het slot werd in het begin van de 80-jarige oorlog vernield.
Josua de Grave make een tekening van de ruïne.

Jeugd graaft in de geschiedenis vrijdag 19 juli 1968

Slot van Halsteren moet nu geheimen prijsgeven

Foto onderschrift: Er wordt hard gewerkt aan de opgravingen van het Slot van Halsteren te Lepelstraat,
voorlopig nog een ondankbaar karwei; de gravers, leden van Nederlandse Jeugd Bond,
die hier hun werkkamp hebben, zien meer grond water dan hun lief is.

"Ze worden in de watten gelegd"
(Van onze verslaggever) Halsteren, waarschijnlijk gebouwd in Halsteren, in de veertiende eeuw, in de vijftiende eeuw de plaats waar Erasmus zijn "Anti Barbari" afschreef, bij het begin van de tachtigjarige oorlog veroverd en verwoest door Parma, zal nu zijn geheimen moeten prijsgeven. Nadat er in de loop der jaren enkele pogingen zijn ondernomen om de resten bloot te leggen van dit "openhuis" van de Heren van Bergen is dit het eerste onderzoek onder deskundige leiding. Middelbare scholieren uit het hele land, die hier hun werkkamp van de Nederlandse Jeugd Bond meemaken, hebben intussen al ontdekt dat dit hard werken betekent. De voeten gestoken in laarzen ploeteren ze onwennig met spaden. Ze hebben last gekregen van grondwater, dat met een klokpomp wordt weggewerkt. De bovenste lagen van zware muren zijn al zichtbaar. Er is echter nog weinig van te zeggen. De oppervlakkige opgraving in de dertig jaren door kapelaan Merkelbach van Enkhuyzen heeft een plattegrond op geleverd die vermoedelijk helemaal niet juist is. Dr. J. Renaud, de kastelendeskundige van het Rijksinstituut voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, die de opgravingen leidt, heeft weinig vertrouwen in de kaart omdat je voor zoiets werkelijke deskundigen moet hebben. "Ze hebben gegraven, maar eigenlijk nooit geweten wat ze vonden", zegt hij. Hij is enthousiast over de gastvrijheid die hij en zijn jeugdige medewerkers bij de familie Bogers ontvangen.
De jongelui wonen in tenten op een weide naast het huis, maar ze mogen koken, theedrinken enz. in de schuur. "Ze worden in de watten gelegd. Ze leven als prinsen", zegt dr. Renaud ervan. "Dat is lang niet altijd het geval". Hoewel de jongens en meisjes, zwoegend in twee diepe sleuven, waarschijnlijk een andere uitleg aan dat "in de watten leggen" geven, stellen ook zij de gastvrijheid zeer op prijs. De gravers hebben het geluk dat de familie Bogers, die de hoeve 't Slot bewoont, zelf bijzonder geïnteresseerd is.
Wetenschappelijk assistent van dr.Renaud is drs. T. Hoekstra, leraar uit Bennekom. De heer J. Bouwman is de technische assistent. Gedrieën leiden zij de graverij in goede banen. Wanneer deze ploeg naar huis gaat na twee weken vakantie-met-de-schop-in-de-hand ligt het werk een week stil. Dan komt de volgende ploeg, oudere jongens en meisjes, die hopelijk de meeste overblijfselen bloot kunnen leggen.

Opgraving te Lepelstraat met succes afgesloten

Gaafste vondst een waterkan.

(Van onze verslaggever)
LEPELSTRAAT. - "We zijn er nu volkomen uit". Dr. J. Renaud, de kastelendeskundige van de R.O.B., die vier weken heeft gewerkt aan de opgraving van het Slot van Halsteren te Lepelstraat, is zeer tevreden over de resultaten, ondanks het slechte weer dat vooral de laatste week het werk heeft bemoeilijkt. Maar vandaag gaan hij, zijn staf en de dertig jongelui van de N.J.B.G., die een deel van hun vakantie aan deze archeologische bezigheid hebben besteed, naar huis na een volbrachte taak.
Helemaal klaar is het werk eigenlijk niet. Volgens de erecode van archeologen behoren zij na de opgraving de zaak weer netjes dicht te maken. Het slechte weer heeft echter zoveel vertraging opgeleverd dat het egaliseren van de wei achter de hoeve 't Slot van de familie Bogers aan de Slotweg volgende week zal moeten gebeuren. Dan zitten dr. Renaud en zijn staf al weer ergens anders, gravend, zoekend, bestuderend, schrijvend, tekenend. En de jongelui, die hier in tenten hebben gekampeerd, moeten zich dan weer buigen over hun schoolboeken of zijn het slachtoffer van een ontgroening op een universiteit. De korte ontmoeting tussen hobbyist en wetenschapsman is dan verleden tijd en de vertegenwoordigers van twee werelden gaan weer uit elkaar, zich verheugend op het ….? …………………….. groter, want daarin is het privaat uitgespaard en de wenteltrap naar boven. Hij noemt dit voorlopig de "woontoren", die tussen 1300 en 1400 gebouwd moet zijn (een preciezere aanduiding is nog niet te geven). Waarschijnlijk in het midden van de vijftiende eeuw heeft men deze toren omgeven met een vierkante ommuring en de ruimte tussen toren en muur overdekt, zodat "kamers" ontstonden. Er is geen sprake van een binnenhofje. De muren zijn gemiddeld 1.30 meter dik geweest. Globaal gemeten was de toren van binnen 8,80 m. bij 6,70 m. groot en de buitenmuur paalde een oppervlakte van 18.25 m bij 19.50

Krantenartikel klik hier

Onderschrift luchtfoto: een vogelvlucht opname gemaakt vanaf de gemeentelijke brandladder op tien meter hoogte, waarop bijzonder goed de fundamenten te zien zijn van het Slot van Halstern, zoals die zijn uitgegraven. In het midden de 1.30 meter dikke muren van de woontoren en aan de buitenzijde de muren die een eeuw later zijn bijgebouwd..

Brandladder.

Het is waar, er is veel tegenslag geweest met het weer. "Ge hebt te weinig keersekes gebrand", heeft dr. Renaud gezegd tegen de familie Bogers
dialect na te spreken. Er is veel regen gevallen en bovendien had men veel last van welwater. Men heeft dan ook moeten wachten tot het land droog was om te kunnen meten en fotograferen. Die laatste bezigheid is een onderwerp apart, want daarvoor kregen de ….. gemeente Halsteren te leen waarvan ze
…………. Gemeente Halsteren te leen waarvan ze …… fotograaf een dankbaar gebruik hebben gemaakt voor een "luchtfoto". Over medewerking hebben ze beslist niet te klagen gehad. In en van de twee directiewagens van de Heidemaatschappij, die een beetje heen en weer schudt in de sterke wind, vertelt dr. Renaud, gemakkelijk pratend met een droge exacte woordkeus, over deze opgraving. "We hebben het grote geluk dat de familie zelf er zoveel be langstelling voor heeft. Het is werkelijk fantastisch". In andere delen van het land hebben ze wel slechtere ervaringen, hoewel Brabant toch ook in dit geval om zijn gastvrijheid wordt geroemd.
De bevindingen bij deze opgraving worden te zijner tijd wel openbaar gemaakt in een publicatie van de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, maar wat is het voorlopig resultaat? "Die plattegrond van Merkelbach van Enkhuyzen in de Geschiedenis van Halsteren, die hij samen met Slootmans heeft geschreven, ik wist niet wat ik ervan maken moest. Hij was niet volledig, niet deskundig". Dr. Renaud zegt dit met alle waardering voor het werk van deze belangstellende leken"; maar je moet nu eenmaal tien jaar in het vak gezeten hebben om het op de goede manier te doen.
Vlaams
Gevonden zijn nu de fundamenten van een rechthoekig gebouw met vier steunberen op de grote overhoekse hoeken. Een van de steunberen is wat Emeritus-pastoor L. Merkelbach van Enkhuyzen, de man die als kapelaan te Steenbergen de eerste opgravingen vóór de oorlog hier verrichtte, heeft tweemaal een bezoek gebracht aan het Slot van Halsteren. Vrijdagmiddag maakten wij deze foto van hem toen deze thans te Breda rustende priester weer eens kwam vol belangstelling kijken. Achter hem de heer Rooddruk bezig met metingen. "Die figuur van overhoekse steunberen vind je nergens boven de grote rivieren", zegt de kastelendeskundige. ,We vermoeden dat het te maken heeft met Vlaamse invloeden. Dat is nou iets wat we gaan bestuderen". Behalve over de heer T. Hoekstra, student uit Assen, heeft dr. Renaud de beschikking over de heer F. Roodschild Koning als technisch assistent. Deze is verbonden aan het Museum voor Onderwijs te Den Haag en was vroeger in dienst van de R.O.B. Het museum heeft bijzondere medewerking verleend door juist hem veertien dagen af te staan, vooral om dat een bijzondere ervaring heeft in het optrekken met jongelui. Dr. Renaud is met dit gebaar erg blij, zoals hij blij is met het werk van de jongelui.

Krantenartikel klik hier

Onderschrift brandladder: Dr Renaud zag er geen gat in om vanaf de ladder, die zachtjes heen en weer zwaaide in de wind, foto's van de opgraving te maken

Mijn moeder Jo Bogers-Meesters samen met Tarq Hoekstra, zijn vrouw Lies Kan en zoon Niklaas Hoekstra. Ze werpen een blik op de fundamenten van het Slot van Halsteren. Op de achtergrond de schuur van Hoeve 't Slot waar de studenten hun maaltijd konden klaarmaken.

De fundamenten blootgelegd van het Kasteel, waar destijds Erasmus verbleef. Goed is te zien de water overlast, de slangen van de dompelpomp, de kruiwagen met loopplanken. Op de achtergrond rechts de boomgaard van Hoeve 't Slot, waar menig student gretig gebruik van maakte ;-)

J.G.N. Jaap Dr. Renaud (20 februari 1911 - 25 april 2007) de kastelendeskundige had de leiding tijdens de opgravingen. Werpt hier een blik op de voor de zoveelste keer onder gelopen kelder die ze hadden ontdekt.

De dompelpomp was een uitkomst om de kelder droog te houden en zo verder te graven en te ontdekken wat er allemaal is achter gebleven in de 14e en 15e eeuw.

De heer J. Bouwman is de technische assistent, aan het werk bij de opgravingen van het Kasteel van Halsteren

De ontdekking van de eeuw. Een waterkan uit de 12e eeuw wordt voorzichtig door dhr. Bouwman uitgegraven.

De familie Tarq Hoekstra hadden het best aan hun zin op Hoeve "t Slot te Lepelstraat

De jeugd van N.J.B.G opgravingen kijkt nieuwsgierig toe of de waterkan wel heelhuids naar boven komt.

Met trots toont dhr. Bouwman de waterkan. Het heeft even geduurd op deze schat naar boven te krijgen, maar is toch gelukt. Hoera.

Feest in de schuur van Hoeve 't Slot. Vandaag eten we pannekoeken, gekakken door de opgravers van Lepelstraat. Zo te zien was het voor een heel leger gezien de potten en ketel. Ik ruik ze nog in gedachten ;-)

Tarq Hoekstra en zijn gezin waren ons nog niet vergeten. Op de voorkant van de fotokaart de gezins uitbreiding.

Niklaas en Willem Hoekstra op de foto voor de familie Bogers uit Lepelstraat

Links boven verbleven de studenten van het N.J.B.G in een tentenkamp. Soms was er iemand ziek, die had het geluk dat hij op de boerderij in een lekker warm bedje mocht slapen.

Filmpje van de opgravingen te Halsteren met mijn vader Gommert Bogers (met pet) en mijn moeder Jo Meesters. Opname boerderij Hoeve 't Slot en de fundamenten van de opgraving.